NE İYİ NE HEGEMON ABD’NİN 21. YÜZYILDA GÜÇ VE LİDERLİK ARAYIŞI: OBAMA DÖNEMİNDE KALKINMANIN YENİDEN TANIMLANMASI VE DIŞ YARDIM REFORMU

Bu kitap, Türkçe literatüre iki temel katkı sunmayı amaçlamaktadır. İlk olarak, ABD’nin dış yardım politikaları kapsamlı bir şekilde incelenmektedir. Literatürde, ABD’nin dış yardım programlarına ilişkin birçok çalışma bulunsa da, bu programların arkasındaki politikaları bütüncül bir bakış açısıyla ele alan araştırmalar sınırlıdır. Bir başka deyişle, kitapta ABD’nin gelişmekte olan ülkelere yönelik politikaları incelenmektedir. Türkiye, özellikle Soğuk Savaş döneminde ABD’nin güç politikalarının etkisi altında kalmıştır. Dolayısıyla, yapılan analiz dolaylı olarak ikili ilişkilerin temel dinamiklerini daha iyi anlamamıza da katkı sağlamaktadır. ABD’nin gıda yardım programı bu duruma iyi bir örnek oluşturmaktadır; zira bu tür programların arkasındaki politikalar anlaşılmadan, günümüz Türkiye’sinde gıda enflasyonunun arkasındaki nedenleri tam olarak kavramak mümkün değildir. İkinci katkı, Türkiye’nin aynı zamanda donör ülke olmasıyla ilgilidir. Bu çerçevede, Türkiye’deki karar alıcılar ve ilgili aktörlerin, ABD gibi gelişmiş ülkelerin izlediği dış yardım politikaları hakkında bilgi sahibi olması önem taşımaktadır. Bu durum, Türkiye’nin kendi yardım stratejilerini şekillendirmesine ve küresel ölçekte iş birlikleri geliştirmesine katkı sağlayacaktır. Son yıllarda ABD’nin kalkınma işbirliği anlayışı büyük bir dönüşüm geçirmektedir. Artık dış yardım, yalnızca kalkınma sürecine katkı sağlayan bir araç olarak görülmekte ve bu yaklaşım, daha geniş ekonomik politikalarla uyumlu bir strateji çerçevesinde ele alınmaktadır. Bu durum, örneğin dış yardımın giderek özel sektöre yönelik fırsatlar yaratma işlevine odaklanmasına yol açmaktadır. Özellikle devletin etkin bir ortak olamadığı durumlarda, özel sektörün devreye girmesi gerektiği vurgulanmaktadır. Sonuç olarak, bu modelin temel hedefi, ekonomik ve siyasi gücü daha da artırmaktır. Bu yaklaşım, politika yapıcılar tarafından da benimsenmiş ve kalkınma politikalarının, özel sektör yatırımlarıyla daha etkin bir şekilde entegre edilmesi gerektiği vurgulanmıştır. Eski Dışişleri Bakanı Hillary Clinton, bu politikaların özel sektörün verimli alanlara yatırım yapmasını teşvik edecek şekilde güncellenmesi gerektiğini savunan isimlerin başında gelmektedir. Benzer şekilde, USAID’in eski başkanlarından Mark Andrew Green, kamu-özel ortaklığının küresel yoksullukla mücadelede en sürdürülebilir çözüm olduğunu ileri sürmektedir. Bu yaklaşım, kalkınma alanının neredeyse tamamen özelleştirilmesini teklif etmektedir. Bu şekilde kitap, dış yardım stratejilerindeki dönüşümü kapsamlı bir şekilde ele alırken, USAID’in rolüne dair kritik tartışmalara da yer vermektedir. Bu derinlemesine analiz, Trump yönetiminin USAID’i kapatma kararının arkasındaki motivasyonları daha iyi anlamamıza da imkân tanımaktadır.

Dolayısıyla, kitabın okuyucuları için bu karar şaşırtıcı olmayacaktır.

Sonuç olarak, kitapta ABD’nin gelişmekte olan ülkelere yönelik dış yardım politikaları ve bu politikaların dönüşümü kapsamlı bir şekilde analiz edilmektedir. Soğuk Savaş dönemindeki dış yardım merkezli politikalardan günümüzdeki kalkınma odaklı politikalara kadar geniş bir perspektif sunmakta ve dış yardımın ekonomik bir araç olmanın ötesinde küresel güç ilişkileriyle şekillenen bir strateji olarak nasıl işlediğini gözler önüne sermektedir. Türkiye’nin bu politikaları anlaması, ABD’nin dış yardım politikalarını derinlemesine kavrayarak, kendi ulusal ve uluslararası stratejilerini daha bilinçli ve etkili bir şekilde oluşturmasına imkân sağlayacaktır.