DİLDE, FİKİRDE, İŞTE BİRLİK TÜRKİSTAN CEDİTÇİLİĞİ YAZILARI

Muazzam coğrafyası ve kültürüyle Emir Timur ve Uluğbek Döneminde ihtişamlı bir devlete mekân olan Türkistan, onların vefatlarının sonrasında yaşanan iç çekişmelerin neticesinde gerilemeye başlamış, süreç içerisinde buradaki siyasi, kültürel ve medeni hayat âdeta iflas etmiştir. Çarlık Rusyasının bu coğrafyaya neredeyse bütün unsurlarıyla hâkim olduğu 19. yüzyılın sonları itibarıyla Türkistan için felaket, sıkıntı, ıstırap ve gözyaşıyla dolu bir dönem başlamıştır. Bu yüzyıl içerisindeki durum sosyal, siyasi, ekonomik ve kültürel anlamda büyük bir inkıraz devrini gösterse de yine bu dönemde, modernleşme çerçevesinde aydınların mevcut durumu, sorgulayan tavrı ve mücadeleleriyle içine düştükleri sıkıntılı durumdan kurtulmanın çarelerini aradıkları, millî uyanış ruhunun ortaya çıkmasının yanı sıra yenilik ve reform çalışmaları görülür. Bu münasebetle Türkistan’da 19. yüzyılın sonu ile 20. yüzyılın başı, Millî Uyanış veya Cedit Hareketi Dönemi olarak adlandırılır. Kendilerine Ceditçi diyen yenilik taraftarı aydınlar, Avrupa medeniyetine yönelir, geri kalmışlığın ve çaresizliğin girdabındaki Türkistan’ın bundan kurtulabilmesi için arayışlara girerler. Bu gaye etrafında şekillenen Cedit Hareketinin ve onun temsilcileri Ceditçilerin asıl maksat ve vazifesi; Türkistan’ı eğitimli ve marifetli, tok ve müreffeh, hür ve abat bir vatana dönüştürmek, onu müstemleke zincirinden kurtarmaktır.