AYETLERLE MÂTÜRÎDÎLİK VE MU‘TEZİLE MUKAYESESİ

Yaşadığı dönemden günümüze kadar fikir ve görüşleri nesilden nesile aktarılan İmam Mâtürîdî, İslam âleminin yetiştirdiği müstesna âlimlerdendir. Onun Ebû Hanîfe’nin görüşlerini sistematik hale getirerek kurmuş olduğu mezhep, asırlar boyu büyük kitlelerin kabulüne mazhar olmuştur. Matüridî mezhebinin bu denli benimsenmesinde onun eserlerinin ve tatmin edici bir yapıda olmasının katkısı büyüktür. Nitekim Mâtürîdî’nin Te’vîlâtü’l-Kur’ân adlı tefsiri hem hacim hem muhteva olarak en önemli kaynaklardan biridir. Bu eser Ulûmu’l-Kur’ân konularının yanında Fıkıh ve Kelam sahalarında da yoğun bir içeriğe sahiptir. Özellikle Mâtürîdî’nin fikir ve görüşlerinin dayandığı esasları tespit etmek açısından bu tefsirin ayrı bir önemi vardır. Dolayısıyla Mâtürîdî’nin âyetlere yaklaşım tarzının ve onları delil olarak kullanma yönteminin anlaşılabilmesi için Te’vîlâtü’l-Kur’ân üzerine yapılacak uzun soluklu çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır. İmam Mâtürîdî’nin tefsirinde pek çok fırkayı tenkit ettiği görülmektedir. Bunlarına başında Mu‘tezile mezhebi gelmektedir. Bu durum Mu‘tezile’nin Semerkand ve çevresinde diğer fırkalara nispeten daha etkin olduğuna işaret etmektedir. Zira Mâtürîdî Mu‘tezile’yi eleştirmek için pek çok âyeti doğrudan veya dolaylı olarak delil getirmiştir. Aynı zamanda o, bu deliller bağlamında Müslümanların inanç esaslarıyla alakalı pek çok meseleye açıklık getirmiştir. Dolayısıyla bahsi geçen deliller Mâtürîdî’nin fikir ve görüşlerinin dayandığı temelleri tespit için oldukça önemlidir. İlgili ehemmiyet göz önüne alınarak yapılan bu

çalışmada Mâtürîdî’nin Te’vîlâtü’l-Kur’ân’da Mu‘tezile’ye yönelttiği eleştiriler, reddiye olarak kullandığı âyetler ve tenkit biçimleri ele alınmıştır.